Gemeente beantwoordt onze kritiek op Transitievisie Warmte

Het antwoord is opgenomen in de bijlagen van de aangepaste versie van de concept-Transitievisie Warmte (https://denhaag.raadsinformatie.nl/modules/13/Overige%20bestuurlijke%20stukken/799661 ). Op punten hebben onze kritische opmerkingen ook tot aanpassing c.q. verduidelijk van dat concept geleid.

Samengevat:

• De gemeente noemt geen specifiek jaartal voor het stopzetten van de levering van gas aan Buurtschap Centrum 2005. Dat gebeurt uiterlijk 2040.
• Het ligt nog steeds in de bedoeling een warmtenet aan te leggen in het Buurtschap. In zijn antwoord noemt de gemeente nu uiterlijk 2040. Aanleg is niet vóór 2030 voorzien.
• De gemeente roept ons op om in de tussentijd aan de slag te gaan met (het verbeteren van) isolatie, de overstap op inductiekoken en - daar waar mogelijk - de aanschaf van zonnepanelen (zie voor dat laatste ook: https://www.denhaag.nl/nl/in-de-stad/wonen-en-bouwen/zonnewijzer-online-vergunningscheck-voor-zonnepanelen.htm )
• Daarnaast roept de gemeente iedereen op om serieus te kijken naar de mogelijkheid  om een hybride warmtepomp te installeren. Hybride warmtepompen vormen geen belemmering voor de overstap op een duurzaam alternatief zoals een warmtenet of warmtepomp, en besparen wél veel gas en dus CO2-uitstoot.

Hieronder vindt u de volledige reactie van het college van Burgemeester en Wethouders op 8 onderdelen van onze brandbrief:

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 1

• Buurtschap Centrum 2005 maakt zich zorgen over gebrek aan duidelijkheid
• Concept-transitievisie warmte hakt geen knopen door
• Gemeente lijkt afbreukrisico’s niet te onderkennen
• Bewoners weten niet waar ze aan toe zijn

Veel te vrijblijvend, veel te weinig houvast voor de bewoners. De kans dat Den Haag zo zijn klimaatdoelstellingen waarmaakt, lijkt nihil. Op deze wijze schuift de gemeente de verantwoordelijkheid voor het realiseren van de energietransitie– waar Nederland zich op overheidsniveau toe verplicht heeft – door naar haar inwoners. Dat schetst – in het kort – onze teleurstelling na lezing van de concept-transitievisie warmte.

Die teleurstelling wordt gevoed door een verkenning die de afgelopen twee jaar in nauwe samenwerking met de gemeente is uitgevoerd. Daarbij is gekeken naar de mogelijkheden van het aardgasvrij maken van woningen, de alternatieven voor aardgas en de obstakels op de weg naar de overgang op die alternatieven in het Buurtschap en aanpalende wijken.

Die obstakels zijn voor de bewoners van het Buurtschap niet gering: de investeringen die nodig zijn voor de overstap zijn hoog, pasklare oplossingen zijn in de vele vooroorlogse panden lang niet altijd bruikbaar en de regels waaraan men in dit beschermde stadsgezichten moet voldoen zijn stringent.

Reactie college:

Het college neemt de kritiek van Buurtschap Centrum serieus. Het college heeft ingezet op het betrekken van zoveel mogelijk bewoners, bewonersgroepen en -initiatieven. Aanvullend heeft het college, naar aanleiding van deze en andere zienswijzen, het handelingsperspectief voor bewoners verbeterd.

Aanpassing TVW: het college past de TVW aan door het handelingsperspectief te verduidelijken. Voor de ‘gele’ wijken betekent dit: inzet op de hybride warmtepomp, inzet op isolatie, overstappen naar koken op inductie en de aanschaf van zonnepanelen daar waar mogelijk. Dit zal het college nadrukkelijker omschrijven. Ook wordt de kaart in de TVW aangepast.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 2

Onduidelijk blijft wie wanneer in welke mate moet verduurzamen

Die karakteristieken maken het voor de meeste inwoners onaantrekkelijk om te investeren in verduurzaming van hun woning zolang onduidelijk is of er voor hun woning een warmtetechniek op midden- of hoge temperatuur beschikbaar komt. Want dat maakt een wereld van verschil in de benodigde investering en de mogelijkheid om die uitgave terug te verdienen. We hadden verwacht dat de transitievisie warmte duidelijkheid zou brengen in het warmte-aanbod; die hoop is in het concept niet ingelost. Datzelfde geldt voor de planning. Want hoewel de gemeente ervoor gekozen heeft de warmtetransitie 10 jaar eerder af te ronden dan de internationale verdragen voorschrijven, zijn de daartoe benodigde stappen inmiddels geheel uit het plan verdwenen. Waar ze nog wel benoemd worden, is er geen vaste datum aan gekoppeld. Dat schuurt, omdat veel beslissingen die woningeigenaren moeten nemen, een langetermijnperspectief hebben. De concept-transitievisie warmte laat ook onduidelijkheid bestaan over de mate van verduurzaming die nodig is voor de transitie. In het Stedelijk EnergiePlan was nog sprake van de noodzaak om de warmtevraag gemeentebreed met 30 procent terug te brengen, omdat de bronnen niet toereikend zouden zijn. De concept-transitievisie warmte komt daarop niet terug. Het stuk laat daarmee de vraag open of er ook in moeilijk te verduurzamen panden bespaard moet worden, hoeveel dan, en of alle panden naar rato moeten bijdragen.

Reactie college:

De transitievisie warmte is primair een visiedocument. Na de transitievisie warmte volgen uitvoeringsplannen. Zie ook pagina 7 van de concept-transitievisie warmte. Hierin staat opgenomen dat de transitievisie warmte het startpunt vormt van uitvoeringsplannen per buurt, wijk of gebied. Genoemde punten (een visie en een plan van aanpak) worden hierin opgenomen. Bij de uitvoeringsplannen worden de belanghebbenden betrokken. De transitievisie warmte wordt minimaal elke vijf jaar herijkt. Wensen, zorgen en consequenties die bij het maken van uitvoeringsplannen naar voren komen, kunnen leiden tot aanpassingen in de volgende transitievisie warmte. Dit geldt ook voor technische ontwikkelingen of aanpassingen in wetgeving.

Aanpassing TVW: het college zal in de transitievisie warmte de relatie TVW – uitvoeringsplannen explicieter benadrukken. Daarnaast zet Den Haag onverkort in op 30% besparing op de warmtevraag. Dit wordt duidelijker opgenomen in de transitievisie warmte.

Iedereen in Den Haag kan direct aan de slag met isoleren, koken op inductie en de aanschaf van zonnepanelen daar waar mogelijk. De transitievisie warmte geeft enig inzicht in de volgorde waarin wijken worden aangepakt. In lichtgroene wijken kan na 2030 een warmtenet worden aangelegd. In donkergroene wijken daarvoor. Bij volledig elektrische warmtepompbuurten en bij hybride warmtepompbuurten is geen jaartal aangegeven. Daar kunnen woningeigenaren direct aan de slag.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 3

Afbreukrisico’s doordat echte beslissingen uitblijven

Bij de onzekerheid die de concept-transitievisie warmte laat bestaan over de richting die warmtetransitie op gaat, blijft het handelingsperspectief voor woningeigenaren onduidelijk. Dat kan ertoe leiden dat een groot deel van de woningen niet op tijd transitieklaar is, en dat de levering van hoge-temperatuurwarmte voor een veel groter aantal woningen in Den Haag noodzakelijk zal blijven dan gedacht. Onduidelijk is welke bronnen die warmte op hoge temperatuur gaan leveren, nu waterstof en biogas volgens de concept-transitievisie warmte slechts een bescheiden rol zullen spelen en de capaciteit van warmtenetten onvoldoende zal zijn om alle panden in Den Haag te verwarmen. De gemeente toont zich in de concept-transitievisie Warmte niet bewust van de risico’s die gepaard gaan met de huidige stand van zaken waarin

• de warmteoplossing(en) in de buurten met oudere wijken nog bepaald moet(en) worden,
• de doelstellingen voor de mate van de verduurzaming van het vastgoed ontbreken,
• onduidelijk is wanneer levering van aardgas eindigt, en
• onduidelijk is of er toch duurzaam gas voor aardgas in de plaats komt.

Reactie college:

Buurtschap Centrum 2005 ligt grotendeels in Voorhout (een warmtenet 2040 buurt) en deels in Willemspark (‘gele’ wijk, hybride warmtepompbuurt). Voor een aantal buurten laat de transitievisie warmte de hybride warmtepomp als goede oplossing zien. Voor de ‘gele wijken’ lijkt momenteel onbedoeld handelingsperspectief te missen. Dit was geenszins de bedoeling van het college.

Aanpassing TVW: het college past de TVW aan door het handelingsperspectief te verduidelijken. Voor de ‘gele’ wijken betekent dit: inzet op de hybride warmtepomp, inzet op isolatie, overstappen naar koken op inductie en de aanschaf van zonnepanelen daar waar mogelijk. Dit zal het college nadrukkelijker omschrijven. Ook wordt de kaart in de TVW aangepast.

Met de hybride warmtepompen wordt op korte termijn veel CO2-uitstoot verminderd, zonder dat het verhindert dat op termijn andere oplossingen worden gekozen. Het blijft namelijk aantrekkelijk om stapsgewijs isolatie aan te brengen, omdat de hybride warmtepomp efficiënter werkt bij lagere temperaturen. De komende jaren zullen ontwikkelingen in die wijken mogelijk andere oplossingen ook aantrekkelijk maken. Als dat in een buurt een warmtenet is, zal dat geen hoge temperatuur warmtenet zijn (90 graden), maar hooguit een midden temperatuur warmtenet (70 graden).

In Den Haag hebben geothermie en restwarmte de potentie om in ongeveer de helft van de warmtevraag in deze temperaturen te voorzien. Dat past bij de transitievisie warmte.

Er is geen buurt waar bewoners niets kunnen doen: de transitievisie warmte roept bewoners in álle buurten op om aan de slag te gaan met (het verbeteren van) isolatie, de overstap op inductie koken en de aanschaf van zonnepanelen daar waar mogelijk.

Het college ondersteunt dit via een breed palet aan instrumenten een maatregelen. Met het gemeentelijke loket Hou van je Huis (waaronder óók de VvE-balie en de Huurbalie vallen) wordt bewoners gratis advies over energie besparen en isoleren geboden. Ook heeft de gemeente Den Haag uitgebreide subsidieregelingen en worden tal van bewonersinitiatieven en –groepen ondersteund. Zie de website Duurzame Stad Den Haag voor alle ondersteuning en acties van Hou van je Huis.

Daarnaast is er handelingsperspectief als aanvulling op de cv-ketel, namelijk de hybride warmtepomp. Hiermee wordt op korte termijn veel aardgas en dus CO2 bespaard. Op termijn zullen deze buurten ook overstappen naar warmtenetten, warmtepompen of een mix daarvan. Hybride warmtepompen vormen daarvoor geen belemmering.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 4

Onbeantwoorde vragen

Om voor onze wijk goede en tijdige vervolgstappen te kunnen zetten is duidelijk beleid nodig omtrent de volgende vragen:

• In welke mate moeten bestaande woningen geïsoleerd worden (welke woningen moeten wanneer op welk label uitkomen?), en op welke wijze gaan gemeente en overheid die inspanning faciliteren of afdwingen?
• Welke mate van energiebesparing wordt nagestreefd voor de bestaande stad en hoe en waar in de stad moet die worden behaald?

Reactie college:

Het klopt dat de energietransitie en daarmee de transitievisie warmte makkelijker zouden zijn als er nu duidelijkheid was over de toekomstige beschikbaarheid van groen gas. Het college gaat er in deze transitievisie warmte vanuit dat deze bronnen voorlopig niet, of tegen een te hoge prijs beschikbaar zijn voor het verwarmen van woningen.

Een aantal onbeantwoorde vragen heeft al een antwoord. In het Stedelijk Energieplan Den Haag (zie RIS306869) is benoemd dat een warmtevraagreductie voor de hele stad van gemiddeld 30% het uitgangspunt is. Deze zal in grote mate moeten worden behaald in gebouwen met een hoge warmtevraag. Per gebouw kan dat dus meer dan 30% zijn. De mate van isolatie die nodig is, wordt bepaald door de warmteoptie. Een woning d ie met een cv-ketel warm is te houden, is met een hybride warmtepomp ook warm te houden. Toch is het bij toepassing van een hybride warmtepomp wenselijk om te isoleren, omdat deze steeds efficiënter werkt naarmate er beter wordt geïsoleerd. Een goed warmteafgiftesysteem (radiatoren of vloer/wandverwarming) helpt ook om de werking te optimaliseren. Voor de rest is een isolatieadvies maatwerk, dat per woning verschilt.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 4

• Is betaalbaarheid van de warmtetransitie voor de woningeigenaren in alle gevallen leidend bij de besluitvorming?

Reactie college:

Betaalbaarheid is één van de uitgangspunten van de transitievisie warmte. Zie ook pagina 10 van de concept-transitievisie warmte. Besluitvorming komt vaak tot stand door een weging van verschillende factoren. Betaalbaarheid is daar één van.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 5

• Wanneer wordt duidelijk in welke buurten of straten een warmtenet of een andere hoge-temperatuuroplossing beschikbaar komt c.q. blijft?

Reactie college:

Over temperatuurniveaus van collectieve systemen (warmtenetten) stelt de transitievisie warmte dat alle warmtenetten op termijn een aanlevertemperatuur van hoogstens 70 graden moeten hebben. Het is verstandig om daar bij isolatiemaatregelen ten minste rekening mee te houden. Ook hier geldt, verdergaande isolatie helpt altijd. De concretere uitvoeringsplannen die volgen, zullen meer duidelijkheid bieden.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 6

• Ontwikkelt de gemeente met de betrokken netbeheerders een planning voor de uitrol van warmtenetten en de noodzakelijke verzwaring van het elektriciteitsnetwerk voor straten en buurten waar geen warmtenet komt?

Reactie college:

De gemeente Den Haag is betrokken geweest bij het model dat Stedin gebruikt om te voorspellen waar de warmtetransitie tot netverzwaring zou moeten leiden, het zogenaamde openingsbod. Ook heeft Stedin aangegeven de transitievisie warmte te benutten om inzicht te krijgen in waar verzwaring van het net wanneer nodig is.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 7

• Wanneer wordt voor de bewoners duidelijk wanneer de transitie in hun buurt gepland staat?

Reactie college

Na de transitievisie warmte is de volgende stap het opstellen van uitvoeringsplannen, zie ook eerdere tekst en uitleg hieromtrent. Voor de ‘gele’ wijken, ligt het niet voor de hand om dat op korte termijn te doen, maar indien er kansen liggen op kleinere schaal, zoals een initiatief van bewoners, kan dat tot versnelling leiden.

Zienswijze transitievisie warmte Den Haag Buurtschap Centrum 2005 – deel 8

Als de politiek verantwoordelijken niet op korte termijn een antwoord formuleren op deze vragen, is de energietransitie in Den Haag ons inziens tot mislukken gedoemd

Reactie college:

Het college hoopt met bovenstaande antwoorden Buurtschap Centrum meer vertrouwen en perspectief te hebben gegeven.